-
1 менү
неперех.1)а) поднима́ться/подня́ться вверх; восходи́ть, всходи́ть/взойти́ || подъём, восхожде́ние (на берег, на десятый этаж, на крыльцо, на трибуну)тауга менүе авыр, төшүе җиңел — (посл.) на го́ру поднима́ться тяжело́, спуска́ться легко́
б) прям.; перен. поднима́ться/подня́тьсясу тезгә кадәр менде — вода́ подняла́сь до коле́н
чын сәнгать әсәрләре дәрәҗәсенә менү — подня́ться до у́ровня произведе́ний настоя́щего иску́сства
в) поднима́ться/подня́ться; распространя́ться/распространи́ться наве́рх (о дыме, запахе, голосе, песне и т. п.)чәнчү күкрәккә, кулбашларына менә — ко́лики поднима́ются до груди́, к плечевы́м суста́вам
2) въезжа́ть, въе́хать || въездолаулар тауга менделәр — подво́ды въе́хали на го́ру
3) влеза́ть/влезть, залеза́ть/зале́зть, забира́ться/забра́ться, взбира́ться/взобра́ться (на дерево, на крышу, на мачту)4) поднима́ться/подня́ться, взлета́ть/взлете́тьюгарыга, биеккә менү — подня́ться (взлете́ть) ввысь
айга менеп, түбән карап, сине күрәсем килә — ( песня) взлете́ть бы на луну́ да, гля́нув вниз, узре́ть тебя́
5) разг. поднима́ться/подня́ться, повыша́ться/повы́ситься (о температуре, цене, зарплате)6) прям.; перен. сади́ться/сесть на кого-л. сесть верхо́матка менү — сесть на коня́; сесть верхо́м на ло́шадь
җилкәсенә менеп атлану — сесть на ше́ю
7) перен. ударя́ть/уда́ритьбашка менде — уда́рило в го́лову ( о спиртном)
8) имеет индив. переводывласть (эш) башына менү — захвати́ть власть
зур дәрәҗәгә менү — дости́чь высо́кого зва́ния (больши́х посто́в); доби́ться большо́й до́лжности
•- менеп җитү
- менеп килү
- менеп төшү
- менү аты -
2 хикмәт
сущ.1) му́дрость, прему́дрость; зна́ниехалык хикмәте — наро́дная му́дрость
зур хикмәт иясе — вели́кий мудре́ц
2) уст. филосо́фское уче́ние, филосо́фия3) сокрове́нный (та́йный) смысл; скры́тая причи́на (моти́в); та́йна, секре́тхикмәтенә төшенү — разгада́ть, пости́чь смысл (чего-л.)
монда ниндидер бер хикмәт бар — здесь кро́ется кака́я-то та́йна, здесь что́-то нечи́сто
менә кайда (нәрсәдә) — хикмәт вот в чём, ока́зывается, всё дело (загво́здка); вот где соба́ка зары́та
китапның һәрбер сүзендә зур хикмәт ята — в ка́ждом сло́ве кни́ги зало́жен большо́й смысл
хикмәт анда түгел — причи́на (де́ло) не в э́том
4) перен. чу́до; интере́сное зре́лищениндидер хикмәт белән исән калды — каки́м-то чу́дом он оста́лся жив
менә нинди хикмәтләр бар икән! — вот каки́е, ока́зывается, быва́ют чудеса́
бу нинди хикмәт? — это что за чудеса́? чу́дно! удиви́тельно! стра́нно!
5)а) лит. хикме́т, стихотво́рная при́тча (форма средневековой лирической поэзии с философско-дидактическим содержанием)Мәүла Колый хикмәтләре — хикме́ты Мавля́ Колы́я
б) фольк. коро́ткий прозаи́ческий расска́з филосо́фского и́ли назида́тельного хара́ктера•- хикмәт сату -
3 сынау
I перех.1) испы́тывать/испыта́ть, подверга́ть/подве́ргнуть испыта́нию; проверя́ть/прове́рить ( кого-что)мотор сынау — испы́тывать мото́р
тормышта сынау — испыта́ть на пра́ктике
яңа хезмәткәрне сынау — прове́рить но́вого сотру́дника
рухи ныклыгын сынау — испы́тывать мора́льную сто́йкость
сынар өчен әйтү — сказа́ть с це́лью прове́рки
2) перен. пыта́ть, попыта́ть, испы́тывать/испыта́ть ( что)бәхет сынау — испыта́ть сча́стья (пойти́ на риск)
3) про́бовать, испро́бовать, опро́бовать ( что)үзеңнең көчеңне сынау — про́бовать свою́ си́лу
каләм сынау — про́бовать перо́
4) экзаменова́ть, проэкзаменова́ть ( кого); принима́ть/приня́ть экза́менукучыларны математикадан сынау — экзаменова́ть уча́щихся по матема́тике
•- сынап йөрү
- сынап калу
- сынап карау
- сынап килү
- сыный карау
- сыный төшү II сущ.1) прям.; перен. испыта́ние || испыта́тельныйзур сынаулар үтәргә — пройти́ больши́е испыта́ния
дәүләт сынаулары — госуда́рственные испыта́ния
тормыш сынаулары — жи́зненные испыта́ния
авыр сынау — тяжёлое испыта́ние
сынау очышы — испыта́тельный полёт
2) пед. экза́мен, испыта́ние || экзаменацио́нныйязгы сынаулар — весе́нние экза́мены
язма сынау — пи́сьменный экза́мен
сынау билетлары — экзаменацио́нные биле́ты
сынау комиссиясе — экзаменацио́нная коми́ссия
3) о́пыт, наблюде́ние; про́бахайваннар өстендә сынау үткәрү — провести́ о́пыт над живо́тными
4) апроба́ция•аңа сынау күзе белән карау — бро́сить на него́ испы́тывающий взгляд
- сынау алучысынау ташы — про́бный ка́мень
- сынау бирү
- сынау бирүче••сынау күзе — испы́тывающий (пытли́вый) взгляд
-
4 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
5 күләм
сущ.1) объём, кубату́ракүләм үлчәүләре — ме́ры объёма
кубның күләме — объём ку́ба
бүлмәнең күләме — кубату́ра ко́мнаты
чагыштырмача күләм — уде́льный объём
2) разме́р, величина́, объёмҗир мәйданының күләме — разме́р земе́льной пло́щади
күләмен үлчәү — изме́рить величину́ (чего-л.)
эшнең күләме — объём рабо́ты
мәкаләнең күләме — объём статьи́
товар әйләнешенең күләме — объём товарооборо́та
3) перен. чаще в местно-вр. п. разме́р, разма́х, масшта́б, диапазо́нзур күләмдә — в широ́ких разме́рах (масшта́бах)
төзелешнең күләме — разма́х строи́тельства
дөнья күләмендә — в мирово́м масшта́бе
белем күләме — диапазо́н зна́ний
-
6 тапшыру
перех.1) вруча́ть/вручи́ть; отдава́ть/отда́ть || вруче́ние, отда́ча (того, что должно вручаться отдаваться)бүләк тапшыру — вручи́ть пода́рок ( от имени коллектива)
2) сдава́ть/сдать || сда́чадәүләткә ашлык тапшыру — сдава́ть хлеб госуда́рству
экзамен тапшыру — сдава́ть экза́мен(ы)
3) сбыва́ть/сбыть (с рук)кызны вакытында тапшырганың яхшы — де́вушку на́до во́время сбыть ( с рук), т.е. вы́дать за́муж
4) в разн. знач. передава́ть/переда́ть || переда́ча; доставля́ть/доста́вить || доставле́ниеәманәт тапшыру — переда́ть дове́ренную вещь ( деньги)
5) тех. передава́ть/переда́ть || переда́ча (энергии тока информации по радио и т. п.)тапшыру механизмы — механи́зм переда́чи
тапшырулар программасы — програ́мма переда́ч ( по радио)
6)йомыш тапшыру — поруча́ть выполне́ние (не́которого) де́ла
зур эш тапшыру — поручи́ть большо́е де́ло
йөкләмә тапшыру — обя́зывать выполне́ние де́ла;
б) вверя́ть/вве́рить || ввере́ние; оставля́ть/оста́вить || оставле́ние (на усмотрение, под ответственность)карамагында тапшыру — оста́вить под его́ усмотре́ние
тәрбиясенә тапшыру — вве́рить воспита́ние под отве́тственность кого
7) контекст. предоста́вить на во́лю (судьбы, аллаха)ярый, тапшырдык — ну всё - реши́лись (говорится, когда приступают к рискованному опасному и т. п. предприятию, делу)
-
7 ябышу
I взаимно-совм. от ябу I II неперех.1) ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнутьидәннең буявы кипмәгән әле, бик ябыша — кра́ска по́ла не вы́сохла ещё, си́льно прилипа́ет
2) скле́иваться/скле́иться, слипа́ться/сли́пнуться, слепля́ться/слепи́ться || скле́иваниекиселгән икмәк кире ябышмый — посл. отре́занный ломо́ть не скле́ишь
3)а) прилепля́ться/прилепи́ться; ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнуть; пристава́ть/приста́тьюеш күлмәк тәнгә ябышты — мо́крое пла́тье прили́пло к те́лу
чәчләр маңгайга ябышты — во́лосы прили́пли ко лбу
киемгә юеш яфраклар ябыша — к оде́жде пристаю́т мо́крые ли́стья
б) прикле́иваться/прикле́иться, прилепля́ться/прилепи́тьсяобойлар яхшы ябышты — обо́и хорошо́ прикле́ились
4) перен.; разг. прикле́иваться/прикле́иться, закрепля́ться/закрепи́ться (за кем-л.-чем-л.) (обычно о прозвище, кличке и т. п.)5) перен.; разг. ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнуть, привя́зываться/привяза́ться к (кому-л.)балалар вожатыйга ябыштылар, ул кая барса, шунда баралар — де́ти прили́пли к вожа́тому, куда́ он, туда́ и они́
6) схва́тываться/схвати́ться, хвата́ться, ухвати́ться, уцепи́ться, цепля́ться, зацепля́ться/зацепи́ться ( за кого-что); вцепля́ться/вцепи́ться ( во что)чәчкә ябышу — вцепи́ться в во́лосы
кулга ябышу — ухвати́ться за́ руку
әнисенең күлмәк итәгенә ябышу — вцепи́ться в подо́л ма́тери ( о ребёнке)
7) прям.; перен. цепля́ться, хвата́ться, держа́ть (за что-л.)агач тамырларына ябышып тауга менү — цепля́ясь за ко́рни дере́вьев, поднима́ться в го́ру
суга батучы саламга ябыша — посл. утопа́ющий хвата́ется за соло́минку
8) ухва́тываться/ухвати́ться, (горячо́) бра́ться/ взя́ться, принима́ться/приня́ться (за что-л.)зур теләк белән укырга ябышу — с больши́м жела́нием приня́ться за учёбу
авылга кайту белән йорт салырга ябышты — как то́лько прие́хал в дере́вню, взя́лся стро́ить дом
9)а) разг. напада́ть/напа́стьб) хвата́ть, схва́тывать/схвати́ть, брать/взять (за что-л.) вцепля́ться/вцепи́ться ( во что)бугазга ябышу — брать за го́рло
тагын килеп ябышу — вцепи́ться опя́ть
в) прост. цепля́ться, прицепля́ться/прицепи́ться, придира́ться/придра́ться; пристава́ть/приста́ть || приди́рка, пристава́ниеябышты бит миңа, ничек тә ярап булмый — приста́л ко мне, ника́к не угоди́шь
10) перен.; разг. принима́ться/приня́ться, бра́ться/взя́ться; вгрыза́ться/вгры́зтьсятормышка теш-тырнак белән ябышу — вгры́зться в жизнь зуба́ми
11) перен.; разг. прилипа́ть/прили́пнутькитабына ябышкан, аерып алып булмый — прили́п к свое́й кни́ге, ника́к не оторвёшь
•- ябышып тору••ябышып чыгу — этногр. выходи́ть за́муж убе́гом
ябышып яту — прилипа́ть ( к кому-чему)
См. также в других словарях:
ашу — 1. Арту, билгеле бер чиктән узып китү, чыгу; ташу. Чыгыш килешендәге кайбер сүзләр янында: артык күп, зур булу шикләре чамадан ашты 2. шигъ. Менү, күтәрелү, җитү күкләргә ашу 3. хыял чынга ашу зур мәртәбәгә ашу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тау — I. 1. Җир өстенең һәр яктан текә биегәеп, күтәрелеп торган шактый зур урыны 2. күч. Һәрбер текәлек, битләү. с. Үрле, текә таурак урыннан менү 3. Бик зур булып өелгән өемнәр тур. кишерләрдән таулар өелде. ТАУ БАЛАВЫЗЫ – Җир өстенә чыгып куерган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитү — I. ф. 1. Нин. б. урынга яки берәр әйбер янына килү, аны белән тигезләнү. Әйбернең озынлыгы (яки киңлеге) берәр нәрсәгә кадәр сузылуны, башы, очы шул әйбер белән тигезләнүне аңлата 2. Хәрәкәттәге кеше яки әйбернең артыннан куып барып тоту яисә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Аминев, Ахтям Закиятдинович — Ахтям Закиятдинович Аминев (Әхтәм Зәкиятдин улы Әминев) татарский поэт (1918 1942 гг.). Биография Родился и вырос в селе Анясево Миякинского района Республики Башкортостан. В 1933 году закончив семилетку в родном селе, уезжает… … Википедия
басма — I. и. 1. Баскычның басып менә торган аратасы яки киртләче 2. Өйалды баскычы. Басып яки утырып тору өчен бер генә тактадан торган җайланма көймә б. сы 3. Су кырыеннан эчкәрәк кереп басып торырга (йөрергә) уңайлы булсын өчен ясалган, корылган… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буена — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буенча — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйлый — сөйл. Буйга таба юнәлештә, буйлап авыл б. чабып йөри 2. БУЕНА – Күрсәтелгән барлык вакыт дәвамында 3. Берәр нәрсәдән, җайланмадан файдаланып, шуның ярдәмендә; белән, аркылы, аша колга б. менү 4. Берәр нәрсә нигезендә, шуңа таянып, карап, шуны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
зәһәр — 1. и. Агу. с. Агулы; агу катнашкан 2. и. Явызлык, усаллык; ачу. с. Явыз, усал, ачулы зәһәр сүзләр 3. с. күч. Бик каты, көчле, үзәккә үтә торган зәһәр җил. Бик суык бик зәһәр көн 4. с. күч. Куәтле, градусы зур булган (эчемлек тур.) 5. күч. Шәп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
каты — (КАТЫЛАНУ) (КАТЫЛЫК) – с. 1. Физик җисемнәр тур. : гадәттәге шартларда үз формасын, күләмен саклый ала торган 2. Яньчүгә, кисүгә, сузуга һ. б. деформацияләргә зур каршылык күрсәтә торган. Нык, көчле; бирешми торган 3. күч. Кырыс, катгый.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чирек — 1. Бөтеннең дүрттән бер өлеше. Сәгатьнең дүрттән бер өлеше (унбиш минут). иск. Авырлык үлчәве булган кадакның дүрттән бер өлеше (якынча 100 грамм) 2. Дүрт өлешкә бүленә торган уку елының бер өлеше 3. Метрик система кертелгәнче, бик борыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге